در این گزارش منابع اصلی آلودگی هوا در بیشکک مرکز جمهوری قرقیزستان مورد بررسی قرار گرفته است.

۱. حفاظت محیط زیست و هوا در قرقیزستان

۲. سطح آلودگی هوا در شهرهای بیشکک و اوش

۳. منابع اصلی آلودگی هوا

۳.۱. گازهای خروجی خودروها

۳.۲. سوختاندن برای گرمای خانه

۳.۳. آلودگی های ناشی از گرد و غبار و سایر ذرات جامد

جمهوری های شوروی سابق تاکنون با پدیده نگران کننده ای به نام آلودگی هوا مواجه نبوده اند ؛ نه تنها مواجه نبوده اند بلکه این پدیده برای آنان چندان آشنا هم نبوده است. ولی  در یکی دو سال اخیر در برخی جمهوری ها بخصوص در قرقیزستان این مسئله به یکی از معضلات مهم تبدیل شده است. امسال؛ سال ۲۰۱۹ نام بیشکک را می توان درصدر  نمودارهای جهانی آلودگی هوا  مشاهده نمود.درجه و غلظت آلودگی هوا دراین شهر در روزهای آخر آذرماه  حتی به بیش از ۵۰۰ رسیده است یعنی نزدیک به سه برابر میزان آلودگی هوای کلانشهر تهران.  دوشنبه ۲۵ آذر۹۸ میزان آلودگی هوای  تهران به عدد نگران کننده ۲۰۰ رسید ؛ جایی که حتی حناچی شهرئدار تهران صراحتا اعلام نمود چنانچه باران نمی بارید مرم شهر باید تخلیه می شدند.

 ولی دراین سوی مرز؛ در آسیای مرکزی و بیشککش درست در همان زمان و همان شب غلطت آلودگی هوا نزدیک ۶۰۰ را نشان می داد . انگار نه انگاراتفاقی افتاده است. همه چیز سرجای خود؛ نه ماسکی؛ نه هشداری؛ نه اعتراضی؛ نه پیشگیری ای و نه تعطیلی مدرسه و مهدی. ولی مجتمع آموزشی امام خمینی بیشکک با هماهنگی سفارت کشورمان مدرسه را تعظیل کرد تا حداقل کودکان کمتر در معرض آلودگی قرار بگیرند البته عملا با این وضعیت معرضی وجود ندارد وقتی این آلودگی حتی به خود خانه ها هم رسیده است و شهر در سیاهی کامل و مطلق آلاینده ها قرار گرفته است.

 البته آنچه گفته شد بدان معنا نیست که جامعه قرقیزستان و خاصه رسانه ها و شبکه های اجتماعی اش کاملا نسبت به این مسئله بی تفاوت هستند. در مطالعه و بررسی نمودارهای مربوط به شاخص آلودگی هوا درشهرهای مختلف جهان  آلودگی شهر بیشکک بطور نگران گننده ای خود را نشان داده است. آلودگی محیط زیست و عواقب و پیامدهای آن بخصوص در شهرهای اصلی قرقیزستان مورد توجه خاص جامعه ؛ رسانه ها و شبکه های اجتماعی  قرار گرفته است. این مسئله همچنین  در نشست های پارلمان قرقیزستان و نهادها و مراکز ذیربط دولتی بارها موردبیررسی و تبادل نظر قرار گرفته و سال به سال نگرانی ها  نسبت به وضعیت هوا در پایتخت افزایش می یابد.

سنجش و اندازه گیری کیفیت هوا هم توسط سازمان های دولتی و هم سازمان های غیر دولتی نشان می دهد که غلظت آلاینده ها فراتر از استاندارد هاست. به عنوان مثال اوایل زمستان سال ۲۰۱۹ میلادی شهر بیشکک در رده بندی آلودگی شهرهای جهان با شاخص بیش از ۴۰۰ میکروگرم بر متر مکعب به عنوان آلوده ترین شهر جهان اعلام شد. این بدین معناست که شهر بیشکک حتی از کلانشهرهای صنعتی جهان هم آلوده تر می باشد .                  

عواقب افزایش سطح آلودگی هوا بر همگان معلوم است و توسط سازمان های مهم و معتبر بین المللی  مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. در حال حاضر آلودگی هوا به عنوان یکی از بزرگترین ریسک ها برای سلامتی مردم شناخته شده و سالانه در جهان حدود ۷ میلیون نفر  بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند. با افزایش میزان آلودگی هوا در شهرهای مختلف جهان سال به سال تعداد افرادی که در معرض تبعات آن قرار گرفته و با انواع مشکلات آن دست و پنجه نرم می کنند نیز افزایش پیدا می کند. علاوه بر آن؛  زوال کیفیت هوا به سلامتی مردم بدون توجه به وضعیت اقتصادی و اجتماعی، سنی و جنسی تاثیر منفی می گذارد. در شهرهای بزرگ کشور گسترش و شیوع بیماری های تنفسی و آلرژی در میان کودکان و بزرگسالان رشد پیدا می کند. عواقب آلودگی هوا مستقیما  سلامتی ساکنان در شهرها را تهدید نموده و نیز هزینه های دولت و بخش خصوصی در زمینه  پاکیزگی هوا را افزایش می دهد.

۱. حفاظت محیط زیست و هوا در قرقیزستان

بر اساس قانون اساسی جمهوری قرقیزستان برای حفاظت هوا، پیشگیری و کاهش مواد زیان آور اقدامات ذیل انجام می گیرد:

- استانداردهای کیفیت هوا بررسی می شوند.

- استانداردهای تولید آلاینده ها و مواد مضر به آن تایید می شوند

- تنظیم و کنترل آلاینده ها به هوا از منابع آلوده کننده های سیار و ثبات (وسایل نقلیه و کارخانه جات و غیره)

- ثبت مواد مضر به هوا، نظارت و کنترل آنان

- و غیره

کیفیت هوا توسط آژانس هیدرومترولوژی وزارت موقعیت های اضطراری جمهوری قرقیزستان در ۱۴ ایستگاه ثابت در ۵ شهر کشور نظارت و از طریق آنها  میزان ذرات  ۵  آلاینده معلق در هوا مورد بررسی قرار می گیرد: دی اکسید، گوگرد، اکسید و دی اکسید نیتروژن، فرمالدئید و آمونیاک.

آژانس هیدرومترولوژی قرقیزستان دارای دستگاه های کهنه و روش قدیمی است. در حال حاضر این آژانس مواد آلاینده  و مضر برای سلامتی انسان و محیط زیست مانند منوکسید کربن، بنزیپیرن، محلول سولفات ها، سیانید ها، فنل ها و فلزات سنگین  و سایر مواد مضر را تشخیص نمی دهد. در سال ۲۰۱۶ در چارچوب پروژه FINKMET )The “Finnish-Kyrgyz Meteorology Project”) نخستن بار یک ایستگاه اتوماتیک نصب شده است که ذرات TSP۲ , PM۲.۵, PM۱۰ را اندازه گیری می کند.

۲. سطح آلودگی هوا در شهرهای بیشکک و اوش

بررسی داده های موجود نشان داد که کیفیت هوا در شهرهای بیشکک و اوش در پنج سال اخیر بسیار بدتر شده است. آلودگی هوا در اواخیر پاییز، زمستان و اوایل بهار بسیار شدید می شود. در ماه نوامبر سال ۲۰۱۹ میلادی در شهر بیشکک افزایش حد غلظت مجاز آلاینده ها در هوا مشاهده و گزارش شده است. در مرکز شهر بیشکک سطح آلودگی هوا از حد مجاز فراتر رفته است.. دی اکسید گوگرد ۰.۰۶ حد غلظت مجاز، دی اکسید نیتروژن ۱.۷۵، اکسید ازت ۲.۶۷، فرمالدئید ۳.۳ حد غلظت مجاز را تشکیل می داد. در پایتخت کشور افزایش سطح مجاز اکسید کربن (۱.۵) و اکسید ازت (۲.۴)  به ثبت رسیده اند.

سازمان محیط زیست قرقیزستان"ماو گرین" (MoveGreen)  تعدادی سنسور در شهر بیشکک نصب کرده است که میزان ذرات آلاینده از جمله PM۲.۵ در هوا را اندازه گیری می کنند. نتایج حاصله نشان داده است که در مرکز شهر سطح آلودگی هوا ۸.۳ برابر یا ۴۰۰ میکروگرام بر متر مکعب، شرق و شمال شهر ۵.۶۵ برابر یا ۲۸۲ میکروگرام بر مترمکعب،  جنوب و غرب شهر ۷.۸۸ برابر یا ۲۸۰ میکروگرام بر مترمکعب افزایش یافته است.

۳. منابع اصلی آلودگی هوا

 بر اساس تحلیل های انجام شده سه منبع اصلی آلوده کننده هوا در شهر بیشکک عبارتند از:

۱. گاز خروجی خودروها و  وسایل نقلیه

۲. آلودگی در نتیجه احتراق برای گرما

۳. آلودگی ناشی از ذرات گرد و غبار و سایر ذرات جامد

به گزارش آژانس دولتی حفاظت محیط زیست و جنگلداری جمهوری قرقیزستان حجم سالانه انتشار مواد آینده در هوا در شهر بیشکک ۲۴۰ هزار تن می باشد و از این میزان  ۱۸۰ هزار تن گازهای وسایل نقلیه موتوری می باشد. منابع دیگر بخش عمومی و خصوصی و شرکت های شهرداری همچون مرکز حرارتی بیشکک هستند که بواسطه دریافت انرژی از مصارف ذغال سنگ؛ چوب؛ زباله و .... در آلودگی سهم دارند.  تعداد و کیفیت وسایل نقلیه و سیستم گرمایشی مهمترین عامل در افزایش تولید گاز های زیان آور است.از دیگر سو بدلیل عدم توسعه سیستم ناوگان حمل و نقل شهری  و نیز تمرکز فعالیت های اقتصادی در پایتخت ؛ تعداد خودروها نیز افزایش یافته است.  مشخصات خودرو همچون حجم و نوع موتور، نوع سوخت، نوع روغن موتور، سال تولید و غیره مستقیما در میزان تولید گازهای سمی و آلوده تاثیر می گذارند. به هر صورت دولت در این راستا هیچ کاری انجام نمی دهد. بنا بر گزارش اداره دولتی ثبت قرقیزستان؛  در پنج سال اخیر تعداد خودروها  از ۲۴۰ هزار به ۴۲۰ هزار دستگاه افزایش یافته است.. رشد سالانه وسایط نقلیه در شهر بیشکک  ۱۳ درصد برآورد شده است. تعداد  خودروها در  شهر بیشکک نسبت به تعداد خودروهای شهر لندن ۱/۳ برابر بیشتر است. این شاخص خود نشان دهنده سیاست های ضعیف این شهردر  موضوع  توسعه ناوگان حمل و نقل شهری می باشد.

همچنین سال تولید خودروها نیز میزان تولید گازهای مضر را افزایش می دهد و به کیفیت هوا در شهر تاثیر منفی می گذارد. بنا بر گزارش اداره ثبت دولتی قرقیزستان حدود ۶۰ درصد خودروهای شهر بیشکک تولید بالای ۱۵ سال بوده و تعداد خودروهایی که سن یا سال تولید انها زیر ۱۰ الی ۱۵ سال می باشد؛ تنها ده درصد را شامل می شود.  در این صورت می توان اینگونه نتیجه گیری نمود که ۹۲ درصد خودروهای شهر بیشکک قدیمی و فرسوده شده و پاسخگوی استانداردها نمی باشند. در سال ۲۰۱۸ تولید گاز کربن از خودروهای شهر بیشکک تا ۱۰۴ هزار تن رسید.

 منبع دیگر آلودگی هوا در شهرهای قرقیزستان احتراق برای گرما و دریافت انرژی می باشد. در قرقیزستان استخراج و استفاده از ذغال سنگ که سطح تولید مواد آلاینده آن بالا است، رو به رشد می باشد. بخش زیادی از زغال سنگ در شهر بیشکک در حوزه خصوصی استفاده می شود. اطراف شهر بیشکک، خانه های خصوصی و مرکز حرارتی بیشکک در فصل زمستان بیشتر از زغال سنگ استفاده می کنند.

همچنین در هر هفته صدها کیلو زباله های خیاطی که تعداد آنها در شهر بیشکک خیلی زیاد می باشد تولید می شود.  بیشکک  می شود.  زباله های پارچه  تماما عنوان سوخت در خانه ها و گرمابه های خصوصی مورداستفاده  قرار می گیرند.. گرمابه های خصوصی نیز برای سیستم گرمایشی از لاستیک خودروهای انبار شده در تعمیرگاه های خودرو و نیز سوخت موتور استفاده می کنند. از احتراق و مصرف اینها مقادیر قابل توجهی مواد سمی- آلاینده های مختلف از جمله اکسید کربن، اکسید های گوگرد، اکسید های ازت و غیره-  تولید و در هوا متصاعد می شود.      

در شهر بیشکک حدود ۵۰۰ هزار خودرو وجود دارد و چنانچه در طول سال تنها تعداد کمی از لاستیک این خودروها  بعنوان سوخت مورد استفاده قرار گیرد؛ تاثری منفی در  محیط زیست  بر جای می گذارد.

ذرات گرد و غبار و سایر مواد جامد نیز یکی از مشکلات فعلی آلودگی هوا در بیشکک است. در شهر وضعیت ناگواری با زیرساخت های سبز شهر رو به رو می شویم، در شهر پارک ها و فضاهای سبز برای ساخت و احداث مجتمع های مسکونی ؛ جاده ؛ پارکینگ و ....مورد استفاده قرار می گیرند .این درحالیست که  شهرداری به توسعه و رونق بخشیدن پارک ها  توجه چندانی نمی کند.

تنظیم گزارش:  ۲۷/۹/۹۸

منابع:

۱. https://ru.sputnik.kg/society/۲۰۱۹۱۲۰۷/۱۰۴۶۴۵۰۴۰۶/bishkek-smog-zagryaznyayushchie-veshchestva.html

۲. https://۲۴.kg/obschestvo/۱۳۸۱۲۱_zagryaznenie_vozduha_vbishkeke_vnekotoryih_rayonah_uroven_prevyishen_vvosem_raz/

۳. http://movegreen.kg/۲۰۱۸/۰۵/۲۴/grazhdanskij-monitoring-kachestva-vozduha-v-bishkeke/

۴. https://ru.sputnik.kg/society/۲۰۱۹۱۲۰۲/۱۰۴۶۴۰۵۰۸۶/bishkek-zagryaznenie-vozduh-smog-prichina.html

۵. https://ru.sputnik.kg/society/۲۰۱۹۱۲۰۶/۱۰۴۶۴۳۸۳۱۷/tehc-bishkek-smog-zagryaznenie.html

۶. http://ced.auca.kg/

رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در قرقیزستان